Ranchu là loài cá vàng có hình dáng dễ thương với cái đầu tròn và dáng bơi kỳ cục. Bởi ngoại hình độc đáo này, cá ranchu đã và đang vô cùng phổ biến, cũng không có gì kì lạ khi mà chúng được mệnh danh là “vua của các loài cá vàng”.
Trong bài viết này mình sẽ nói về cách chăm sóc cá tốt nhất, cách để giúp cho cá lên đầu đẹp, cách nuôi, cho cá ăn và sinh sản.
Về cá ranchu
Cá ranchu là kết quả của hàng thế kỉ nuôi chọn lọc từ loài cá chép thông thường. Không giống như các loài cá vàng khác, cá ranchu không được tạo ra ở Trung Quốc. Thay vì đó, loài cá này bắt nguồn từ những năm 1600 ở Nhật Bản. Có lẽ bạn cũng đoán được bởi cái tên “Ranchu” nghe cũng có vẻ khác là “Nhật”.
Phải mất vài trăm năm sau, loài cá này mới bắt đầu được mang sang Trung Quốc và không lâu sau đó là trở nên phổ biến trên toàn thế giới. Hiện nay, cá ranchu là một trong những loài cá vàng có giá trị, được nuôi, chọn lọc và sưu tầm nhiều nhất.
Ngoại hình
Nếu bạn muốn tìm loài cá có ngoại hình độc đáo thì cá ranchu là lựa chọn hoàn hảo. Mặc dù được nuôi chọn lọc từ cá chép hoang dã, loài cá này gần như không còn giữ bất kì nét gì của tổ tiên nữa.
Chúng có cái đầu tròn với bướu nhăn mọc xung quanh đầu, nhìn giống như một chiếc mũ bảo hiểm. Bạn có thể thấy phần bướu này ở các loài cá vàng khác như cá đầu lân, oranda. Điểm khác biệt là bướu của cá ranchu đầy hơn, bao quanh toàn bộ đầu, má và cả mang. Độ to, màu sắc của bướu sẽ phụ thuộc chủ yếu vào gen của cá. Một số con thì sẽ không mọc to, một số khác thì phát triển lớn đến mức có thể ảnh hưởng đến tầm nhìn của cá.
Loài cá này không có vây lưng. Lưng của chúng bị gù ở phía gần về phía đuôi.
Cá ranchu có chiếc đuôi xẻ và dài, tạo cảm giác sang trọng.
Cá ranchu có mấy loại?
Hiện nay nhìn chung có 5 loại cá ranchu, có thể kể đến là:
- Cá ranchu Nhật Kyoukai-kei: Có bướu hình chữ nhật, thân hình rộng ngan, có hình chữ nhật, đuôi mở góc 180 độ, lưng có độ cong ít, có hai bướu nhỏ ở hai bên miệng (đây là đặc điểm nhận dạng dễ nhất). Cá có màu đỏ /trắng. Cá có tốc độ phát triển nhanh, chỉ mất 1 năm để đạt kích thước 12cm.
- Cá ranchu Nhật Uno-kei: Cá có thân hình nhỏ với bướu to hơn, bướu tròn. Cá có tốc độ lớn chậm, phải mất 4 năm để đạt kích thước 14cm.
- Cá ranchu Nhật Osaka: Cá có đuôi mảnh, không có bướu ở trên đầu. Cá có màu đỏ/ trắng và có thể có mắt và miệng đỏ. Loài cá này đã bị tuyệt chủng sau thế chiến thứ II và đang dần được lai tạo trở lại.
- Cá ranchu Trung Quốc: Cá có lưng cong mềm mại, phần lưng nối đến đuôi gần như là thẳng đứng, phần lưng cong và bụng tròn của cá khiến cho cá nhìn như quả bóng. Cá có nhiều màu sắc đa dạng khác nhau.
- Cá ranchu Thái: Cá có lưng cong mềm mại, phần lưng nối đến đuôi có góc khoảng 45 độ. Cá có bụng tròn to, có màu đỏ và trắng.
Tuổi thọ của cá ranchu
Cá ranchu có tuổi thọ trung bình vào khoảng 8-15 năm.
Giống như các loài cá cảnh khác, tuổi thọ của cá ranchu còn phù thuộc vào nhiều yếu tố. Có thể kể đến là thức ăn cho cá, bể nuôi, mức độ chăm sóc, gen của cá.
Cách để cho cá có thể sống lâu và khỏe nhất là cho chúng bể đủ lớn, nước sạch với chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng.
Kích thước
Cá ranchu khi trưởng thành có thể đạt kích thước vào khoảng 15-20 cm. Nếu cho cá đủ không gian để có thể bơi lội thì cá ranchu sẽ đạt được kích thước to hơn.
Cách chăm sóc cho cá ranchu
Cá ranchu không phải là một loài cá khó chăm sóc. Nếu bạn để ý một tẹo đến bể nuôi là cá đã có thể sống khỏe rồi.
Kích thước bể
Cá ranchu là loài cá lớn, tuy vậy chúng không bơi nhanh nên không cần bể quá to. Để nuôi một chú cá ranchu đang phát triển thì bạn cần 30 lít nước. Để nuôi cá ranchu trưởng thành thì bạn cần phải có bể 60 lít cho một con. Tức là nếu muốn nuôi một cặp cá thì bạn cần phải có bể ít nhất là 120 lít.
Khi cá đang phát triển thì bạn nên nuôi chúng trong mật độ vừa phải, mình sẽ nhắc thêm ở bên dưới sau. Nếu nuôi cá quá thưa hoặc quá dày thì cá đều có thể gặp vấn đề khi phát triển.
Thông số nước nuôi
Cá ranchu thích nước mát với độ pH trung tính. Chúng không thích dòng chảy mạnh nhưng vẫn thích nước giàu oxy.
Khi làm bể, bạn không cần để ý quá nhiều đến thông số nước, miễn là bạn có thể giữ được môi trường nước bể ổn định. Một khi bể đã ổn định rồi thì cá sẽ sống rất khỏe và hiếm khi bị bệnh.
- Nhiệt độ nước: 18-24 độ C
- Mức pH: 7.0-8.0
- Độ cứng 5-19 DH (90-300 ppm)
Cho gì vào bể nuôi cá ranchu
Cá ranchu là loài bơi kém. Lý do là bởi chúng có bộ vây dài cồng kềnh, cộng với thân hình tròn do được nuôi chọn lọc trong khoảng thời gian dài. Vậy nên bạn cần tránh cho những vật có cạnh nhọn vào bể như là đồ trang trí hoặc là đá.
Cá ranchu có thể ăn được hầu hết tất cả mọi loài cây thủy sinh khi chúng đói. Vậy nên nếu bạn muốn trồng cây thì hãy trồng những loại cây là cứng như là dương xỉ hoặc ráy, bạn cũng có thể trồng những cây có bộ rễ chắc như là tiêu thảo, cỏ thìa,..
Nếu bạn có sử dụng nền để nuôi cá (mình không khuyến khích lắm) thì bạn nên sử dụng cát hoặc sỏi nhỏ thay vì nền sỏi lớn hoặc đá.
Cá ranchu thích đào bới nền, nếu bạn sử dụng nền sỏi lớn thì sẽ có khả năng sỏi bị mắc lại ở trong miệng cá, khiến chúng ngộp thở và chết.
Cho cá ranchu ăn gì?
Cho cá vàng ăn đúng loại thức ăn và đúng lượng thức ăn cần thiết là cách để chúng luôn mạnh khỏe. Cá vàng là loài ăn tạp, chúng có thể ăn hầu hết tất cả mọi thứ cho vào bể. Tuy vậy, điều đó không có nghĩa là bạn nên cho chúng ăn không kiểm soát. Một số loại thức ăn nếu bạn cho cá vàng ăn quá nhiều có thể gây ảnh hưởng đến cá về lâu dài.
Để nuôi cá vàng thì bạn cần phải cho chúng ăn chế độ ăn đa dạng. Khẩu phần ăn của cá nên bao gồm các loại thức ăn khô cho cá, rau củ quả cắt nhỏ và đồ ăn tươi sống/ đông lạnh.
Thức ăn chính cho cá có thể là các loại thức ăn khô truyền thống như cám cho cá (lazada). Loại đồ ăn tốt nên chứa 40% protein, 44% carb, 10% chất béo và 6% khoáng và các chất khác.
Xem thêm: Cách cho cá vàng ăn đúng nhất
Cho cá vàng ăn ít luôn tốt hơn là cho cá ăn nhiều. Bởi trải qua quá trình nuôi chọn lọc quá dài nên cá đã bị biến đổi nhiều so với cá chép ngoài tự nhiên. Các loại cá vàng bơi chậm sẽ không có dạ dày, vậy nên chúng sẽ dễ bị phình bụng nếu bạn cho cá ăn quá nhiều.
Bạn cần cho chúng ăn hai lần một ngày với số lượng thức ăn đủ ăn hết dưới 3 phút.
Tập tính của cá ranchu và bạn cùng bể
Cá ranchu là loài cá vàng hiền lành, ưa hoạt động. Như đã nhắc đến bên trên, chúng không phải loài bơi giỏi. Tuy vậy, cá vẫn thích thường xuyên bơi quanh bể để khám phá.
Bạn chỉ nên nuôi chung cá ranchu với các loài cá vàng thân tròn, vây dài khác.
Nếu muốn nuôi các loài cá khác với cá ranchu thì bạn cần phải chọn các loài cá đủ lớn, hiền lành, không có tập tính rỉa vây, ví dụ là:
- Cá bảy màu
- Cá ngựa vằn
- Cá mún
- Cá chuột
- Cá pleco
Nuôi cá ranchu sinh sản
Nuôi cá vàng sinh sản là việc khó khăn, bạn cần phải chuẩn bị nhiều dụng cụ cũng như bể đủ to để có thể nuôi được cá vàng con. Nếu bạn định nuôi cá ranchu sinh sản thì bạn phải chuẩn bị tinh thần thay nước cho cá vàng rất nhiều và sẵn sàng loại bỏ phần lớn cá con bị yếu, dị tật và chỉ chọn cá con khỏe bởi bạn khó có thể nuôi hết được chúng.
Một khi bạn chọn được cặp cá phù hợp, bạn hãy tách chúng ra trong bể sinh sản riêng. Bể sinh sản nên có độ cao thấp chỉ tầm 25 cm là đủ. Bên dưới nền nên có xơ dừa, lưới hoặc các vật để giúp bảo vệ trứng cá khỏi cá bố mẹ.
Khi để ý cá trong bể sinh sản đã đẻ trứng, bạn cần phải rời trứng khỏi cá bố mẹ nhanh nếu không muốn trứng bị ăn mất.
Để bảo vệ cho trứng không bị nấm bạn có thể sử dụng xanh methylen (lazada).
Khi cá con vẫn còn nhỏ, bạn nên nuôi chúng trong bể nông, rộng với sủi. Trong 1-2 ngày đầu, cá con mới nở vẫn sẽ tiếp tục hấp thụ dinh dưỡng từ noãn hoàng nên sẽ không cần được cho ăn. Nếu bạn cho cá ăn vào thời gian này thì sẽ có thể dễ dàng làm bẩn nước.
Bạn có thể sử dụng lòng đỏ trứng để cho cá con ăn, cho đến khi chúng đủ lớn để ăn các loại thức ăn khác.
Bạn nên nuôi cá trong bể nông cho đến khi chúng không còn nằm dưới đáy nữa, để cá có thể phát triển vây bơi tốt hơn. Sau đó bạn có thể di dời cá sang bể to hơn.
Xem thêm: Cách chăm sóc và nuôi cá ranchu bột nhanh lớn.
Mật độ nuôi tối ưu cho cá ranchu trên 1 m² trong bể sâu 25cm
- Cá dài 1.5cm – lên đến 100 con
- Cá dài 2cm – lên đến 60 con
- Cá dài 3cm – lên đến 50 con
- Cá dài 4 cm – lên đến 40 con
- Cá dài 6cm – lên đến 20 con
- Cá dài 10cm – lên đến 5 con
Mẹo giúp cho cá ranchu lên đầu đẹp
1. Chọn giống cá tốt
Thông thường thì kích cỡ, màu sắc của bướu cá ranchu sẽ phụ thuộc vào gen. Một số loại cá ranchu có bộ gen xấu thậm chí sẽ không thể lên được đầu. Nếu bạn mua cá ranchu nhỏ đã lên màu mà chúng chưa phát triển bướu thì khả năng cao là bướu của cá sẽ không phát triển nhiều thêm khi chúng lớn nữa.
Vậy nên khi bạn chọn cá con thì bạn nên chọn những con đã có sẵn bướu, thay vì mong đợi chúng sẽ lên được đầu về sau.
2. Nhiệt độ
Cá ranchu là dòng cá thích nước mát. Khi nhiệt độ tốt, vào khoảng 15 độ C thì cá ranchu sẽ phát triển tốt nhất. Nếu bạn không có chiller để giảm nhiệt độ thì bạn nên giữ ở mức 21 độ C.
3. Thức ăn
Nhiều hãng thức ăn quảng cáo trong thức ăn của họ có những thành phần đặc biệt giúp cho cá lên đầu tốt. Đương nhiên là cá với chế độ ăn tốt sẽ phát triển to với đầu lơn hơn. Tuy nhiên, theo mình nghiên cứu thì kích thước đầu cá sẽ không phụ thuộc nhiều vào loại thức ăn, thay vì đó là lượng thức ăn bạn cho chúng ăn.
Khi bạn cho chúng ăn quá nhiều thì cá sẽ phát triển to hơn, tuy nhiên thì đầu của chúng sẽ phát triển chậm lại. Khi bạn cho chúng ăn ít hơn với thức ăn chất lượng hơn, chúng sẽ lớn chậm hơn, tuy nhiên, đầu cá khi đó sẽ phát triển to hơn.
Vậy nên nếu bạn muốn cá ranchu lên đầu thì bạn cần phải tính toán lượng thức ăn để cho cá ăn vừa đủ, tránh cho cá ăn quá nhiều, đôi khi có thể dẫn đến tình trạng thức ăn dư thừa.
4. Sức khỏe
Cá ranchu sống trong môi trường nước sạch, được chăm sóc định kì và được cho ăn hợp lý sẽ ít bị bệnh hơn, từ đó giúp chúng phát triển tốt hơn, cả về kích cỡ thân lẫn vây và bướu.
