Tép là loài nhạy cảm với nước, vậy nên chỉ cần có gì đó không ổn cũng có thể dẫn đến tình trạng tép bị chết. Dù cho nước bể của bạn nhìn vẫn trong, sạch, nhưng tép vẫn cứ chết lần lượt từng con một. Chuyện gì đang xảy ra vậy? Liệu các loại thuốc chữa tép chết lai rai có hiệu quả không? Theo ý kiến của mình thì trừ khi bạn biết rõ nguyên nhân gây bệnh của tép thì bạn mới dùng thuốc. Đa số trường hợp cải thiện môi trường sống của tép cộng với chăm sóc bể định kì sẽ giải quyết được vấn đề.
Mình không phải là người ủng hộ việc dùng thuốc cho lắm (lần đầu mình nghe nói kháng sinh có trị được cả nấm và virus đấy ????). Thông thường thì tép chết lai rai có thể được phòng tránh và chữa trị chỉ với vài bước đơn giản.
Trong bài viết này mình sẽ đề cập đến các nguyên nhân có thể khiến cho tép chết lai rai và cách giải quyết.
1. Bể chưa ổn định (chưa cycle)
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến tép chết lai rai là chất lượng nước trong bể của bạn không đủ tốt, thường là do bể mới làm, chưa kịp cycle, ổn định và bạn đã thả tép.
Giải thích qua về cycle thì đó là quá trình vi sinh có lợi trong bể sinh sôi đủ để có thể xử lý được các chất độc trong bể cá như là ammonia, nitrate, nitrite. Nơi mà vi sinh sống có thể là trong vật liệu lọc, dưới nền và trên các bề mặt trong bể. Vi sinh có lợi có vai trò xử lý nước và làm nước an toàn để các loài khác có thể sinh sống được. Bạn nên đảm bảo bể đã được cycle đầy đủ trước khi thả cá hoặc tép vào bể.
Ammonia, nitrite là chất cực độc đối với tép, khi các chất này tích tụ trong bể thì có thể dễ dàng khiến cho tép của bạn chết mỗi ngày từng con một hoặc chết hàng loạt cả đàn.
Quá trình cycle mất bao lâu? Không có một con số cụ thể, quá trình cycle có thể tốn một tuần cho đến tháng tùy thuộc vào cách bạn xử lý nước. Nếu bạn châm thêm vi sinh cho bể hoặc sử dụng nước từ bể cá khác để làm bể mới thì quá trình này sẽ diễn ra rất nhanh và chỉ tốn vài ngày.
Ngoài ra, dù cho bể đã làm lâu và bạn vô tình làm chết vi sinh có lợi cho bể do thay quá nhiều nước, rửa lọc hoặc bạn nuôi thêm cá thì cùng sẽ làm cho bể quay trở lại quá trình cycle.
2. Bể thiếu chăm sóc
Khi nuôi tép, bạn cần phải thay nước, hút cặn đáy bể thường xuyên. Mục đích của việc thay nước không chỉ để loại bỏ thức ăn thừa, cặn bẩn trong bể mà còn nhằm loại bỏ nitrate.
Như đã nhắc đến bên trên, nitrate là chất không độc đối với cá, tép ở số lượng ít. Tuy nhiên, nếu tích tụ nhiều thì chất này vẫn có thể giết tép của bạn.
Cách duy nhất để loại bỏ nitrate là thay nước hoặc là nuôi nhiều cây thủy sinh. Nếu bể của bạn bị thiếu chăm sóc, không được thay nước thường xuyên, nitrate sẽ bị tích tụ, từ đó khiến cho hệ sinh thái của bể bị mất cân bằng, gây ngộ độc cho tép, khiến chúng bị chết lai rai.
3. Thông số nước sai
Chất lượng nước xấu có thể dẫn đến việc tép cảnh gặp nhiều vấn đề. Một trong số đó là tép bị chết lai rai. Tép là loài nhạy cảm, nhạy cảm hơn nhiều so với cá. Vậy nên bạn cần phải để ý đến thông số nước hơn khi nuôi tép nếu muốn chúng sống mạnh khỏe.
Chất lượng nước xấu có thể dẫn đến nhiều vấn đề như là tép bị giảm để kháng, dễ mắc bệnh, tép con dễ chết hơn,…
Nhìn chung thì có hai dòng tép chính hiện nay đó là tép màu( Neocaridina) và tép lạnh (Caridina).
Tép màu thường chỉ có một màu duy nhất, đôi khi sẽ có thêm sọc ở trên lưng. Tép lạnh sẽ có màu sắc sặc sỡ, với thân mình có màu sứ bóng hơn, chúng đắt hơn và cũng khó nuôi hơn tép màu. Nếu bạn không chắc tép thuộc loài nào thì bạn có thể tra mạng hoặc là hỏi trực tiếp người bán.
Thông số nước – Mỗi loại tép sẽ yêu cầu một loại thông số nước khác nhau. Chúng cần phải có khoáng trong nước để có thể lột vỏ, độ pH ổn định với ammonia, nitrite trong nước xấp xỉ 0.
Tép màu
Nhìn chung tép màu có khả năng chịu đựng và sống tốt hơn so với tép lạnh. Một loại tép màu phổ biến là tép đỏ hay còn gọi là tép anh đào. Loại tép này có thể sống được kể cả ở trong môi trường không lý tưởng.
Thông số để nuôi tép màu
- Nhiệt độ: 18 °C- 28 °C
- pH: 6.5-8.0
- TDS (chỉ số chất rắn hòa tan): 200-300 ppm
- GH (độ cứng của nước): 4-8 dGH
Mặc dù tép màu có thể sống được ở nhiệt độ 18 °C- 28 °C nhưng chúng sẽ thoải mái hơn khi bể ấm một tẹo, tức là khoảng 22 °C- 26 °C, nếu bể của bạn quá lạnh, quá ấm hoặc có độ pH nằm ngoài khoảng trên thì có thể tép cũng sẽ bỏ ăn. Tép màu có khả năng chịu độ cứng tốt và chúng có thể sống trong cả môi trường nước cứng lẫn nước mềm nên thường thông số TDS và GH sẽ không phải nguyên nhân khiến tép bỏ ăn.
Tép lạnh
Tép lạnh thường đắt, khó nuôi và đòi hỏi về thông số nước hơn so với tép màu. Tuy nhiên, chúng lại đa dạng về họa tiết và màu sắc hơn so với người họ hàng kia. Một số dòng tép lạnh có thể kể đến là tép ong đỏ, tép ong đen, tép kingkong, blue bolts, tép tiger, …
Nếu các chỉ số nước nằm ngoài điều kiện sống của tép ong thì chúng sẽ bị stress và bỏ ăn.
- Nhiệt độ: 17 °C- 24 °C
- pH: 6.5-7.5
- TDS (chỉ số chất rắn hòa tan): 100-200 ppm
- GH (độ cứng của nước): 4-6 dGH
4. Tép bị thiếu khoáng
Tép cần khoáng để phát triển, đặc biệt là canxi và magie. Tép bị thiếu khoáng sẽ dễ gặp các vấn đề khi lột vỏ, khó phát triển vỏ mới, không sinh sản, tép con dễ chết, tép bị chết lai rai.
Ngoài ra, khoáng cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình chống oxy hóa, phân chia tế bào, cải thiện sức đề kháng. Tép bị thiếu khoáng sẽ yếu, dễ bị bệnh hơn, cả những bệnh về ngoài vỏ hoặc là nhiễm trùng, vi khuẩn bên trong.
5. Tép bị stress
Tép bị stress cũng là một nguyên nhân có thể làm cho chúng bị chết lai rai. Tép có thể bị stress do nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể kể đến như là nước bị bẩn, tép bị sốc nước hoặc là tép bị bắt nạt.
Mình đã nhắc đến vấn đề về chất lượng nước rồi. Bây giờ hãy tập chung hơn về vấn đề sốc nước và tép bị bắt nạt.
Tép có thể bị sốc nước nếu bạn mua chúng về và cho vào bể không đúng cách hoặc bạn thay quá nhiều nước trong bể trong khoảng thời gian quá ngắn. Tuy nhiên, sốc nước thường sẽ ảnh hưởng đến cả đàn tép cùng lúc. Nếu tép của bạn chết lai rai trong khoảng thời gian dài thì đây có lẽ không phải là nguyên nhân.
Khi tép bị sốc nước thì điều tốt nhất bạn có thể làm lúc này là đảm bảo nước đủ sạch và có dòng chảy tốt để tép có thể thích nghi được với môi trường mới và tránh tác động quá nhiều đến bể trong khoảng thời gian này. Thông thường tép có thể thích nghi lại sau khi bị sốc nước khoảng 1-2 ngày sau đó. Trong trường hợp xấu thì tép sẽ không thích nghi được và chết, bạn cần phải vớt tép ra để tránh cho nước bị ô nhiễm.
6. Tép bị bệnh
Nếu bạn muốn nuôi tép thì bạn cần phải biết cách giữ cho nước sạch. Đôi khi, nước bể có thể bị bẩn, từ đó khiến tép bị yếu và dễ bị bệnh hơn.
Tép có thể bị nhiễm khuẩn, ký sinh trùng. Một số căn bệnh có biểu hiện khá rõ ràng như là tép bị nấm, ký sinh. Một số khác thì lại không dễ nhận biết.
Khi tép bị nhiễm khuẩn, sẽ gần như không có dấu hiệu nhận biết, trong trường hợp này cả đàn tép sẽ dễ dàng ra đi chỉ sau vài ngày đến một tuần. Nếu tép bị chết lai rai thì có thể là do nguyên nhân khác.
Tép có thể bị nấm, một số loại nấm/ ký sinh có thể kể đến là:
Trong trường hợp tép bị bệnh thì bạn cần tách riêng tép ra bể riêng và sử dụng biện pháp chữa trị trong mỗi bài viết mình để link trên.
Thông thường, mọi loại bệnh có thể được phòng tránh bằng cách thay nước, hút cặn đáy bể đều đặn hàng tuần và cho tép thức ăn tốt.
Cách chữa trị tép bị chết lai rai
1. Thay nước
Nguyên nhân chính khiến tép chết lai ra đó là do chất độc trong bể, có thể là ammonia, nitrite hoặc là nitrate. Các loại chất có hại này có thể bị tích tụ nếu hệ vi sinh chưa có đủ hoặc là bể thiếu chăm sóc.
Trong trường hợp này thì bạn cần thay 10-15% nước và tiếp tục như vậy mỗi tuần. Sau mỗi lần thay thì bạn nên châm thêm vi sinh để đẩy nhanh quá trình tự cân bằng lại của bể.
2. Sử dụng bộ lọc với vật liệu lọc đầy đủ
Bộ lọc là thiết bị cực kì quan trọng, chúng không chỉ giúp lọc nước cho bể mà còn giúp thiết lập hệ vi sinh, xử lý các chất gây hại tích tụ trong bể và cung cấp Oxy cho tép.
Lọc vi sinh là loại lọc thích hợp nhất để nuôi tép. Bộ lọc bao gồm một máy sủi, bộ lọc vi sinh và một ít vật liệu lọc sinh học.
Với những bể to hơn 40cm thì bạn có thể sử dụng hai lọc vi sinh nếu cảm thấy một lọc không đủ.
3. Châm thêm khoáng cho nước
Khoáng trong nước không chỉ giúp cho tép hấp thụ canxi tốt hơn, tránh được việc lột xác không thành công và còn giúp cho lớp vỏ của tép nhanh chóng cứng lại hơn sau khi lột vỏ. Khoáng cũng đồng thời giúp cho tép phát triển tốt, tránh tình trạng tép chết lai rai do thiếu khoáng.
Hiện nay có nhiều loại khoáng cho tép có mặt trên thị trường có thể giúp cho bạn bổ sung thêm độ cứng trong nước, bạn chỉ cần dùng loại rẻ như là nutrafin (lazada) là đủ rồi.
Có một cách khác nữa là để bạn có thể bổ sung khoáng cho nước là sử dụng vỏ trứng.
Trong vỏ trứng gà có chứa tới 94% là canxi cacbonat và các loại khoáng khác như magie, boron, sắt, kẽm,… có thể giúp bổ sung dinh dưỡng cho tép. Cách làm như sau:
- Đầu tiên là bạn luộc vỏ trứng trong vòng 5-10 phút để diệt vi khuẩn.
- Để cho vỏ trứng khô lại.
- Nướng vỏ trứng trong lò vi sóng, lò nướng để giúp cho vỏ trứng hoàn toàn khô lại và giòn. Nướng cũng giúp bạn đốt lớp màng dính trên vỏ trứng.
- Cho vỏ trứng vào máy xay và xay đến khi chúng nhuyễn thành bột.
- Cho một ít bột vỏ trứng vào trong bể tép. Thế là xong rồi đó, bạn đã giúp cho nước bể có thêm canxi để tép dễ hấp thụ hơn
Lưu ý: ban đầu vỏ trứng có thể nổi nhưng chúng sẽ sớm chìm xuống sau đó.
4. Cải thiện chất lượng thức ăn cho tép
Tép cần được cho ăn chế độ ăn giàu protein và canxi. Chúng hấp thụ khoáng qua môi trường và chủ yếu qua thức ăn.
Trong tự nhiên, tép là loài ăn tạp và chúng sẽ ăn mọi thứ ngoài thiên nhiên vậy nên bạn nên cần cho tép khẩu phần ăn đa dạng.
Bạn cần phải có loại thức ăn chìm cho tép bởi chúng là loài bơi rất kém. Các loại thức ăn nổi cho cá sẽ khó có thể chìm xuống cho tép ăn và chúng cũng sẽ không cung cấp đủ dinh dưỡng cho tép.
Ngoài các loại thức ăn chuyên dụng cho tép ra thì bạn có thể cho tép ăn các loại rau luộc để bổ sung canxi. Có thể nói rau là nguồn thức ăn tự nhiên tốt nhất cho tép.
Xem thêm: tép cảnh ăn gì- các loại thức ăn tốt cho tép
5. Tách các loài cá có thể bắt nạt tép ra
Nếu bạn nuôi chung tép với quá nhiều cá mà ít chỗ trốn thì tép sẽ cảm thấy stress và dễ bị chết, đặc biệt khi các loài cá bạn nuôi hay bắt nạt tép hoặc đủ lớn để có thể ăn tép. Bạn nên chỉ nuôi chung tép với các loại cá hiền lành và không quá lớn. Bạn cần lưu ý là hầu hết các loại cá sẽ ăn bất cứ thứ gì vừa miệng chúng.
