Không có gì thú vị hơn là tự mình nuôi một đàn tép sinh sản đúng không?. Khi mới bắt đầu bạn có thể sẽ cảm thấy rắc rối bởi có cả đống thứ cần phải lo như là chất lượng nước, bể, thiết bị, thức ăn,… Bạn yên tâm bởi trong bài viết này mình sẽ tóm tắt lại cho bạn biết những thứ bạn cần biết để có thể nuôi tép sinh sản thành công.
Có vài nguyên tắc bạn nên làm theo để đảm bảo tép sống khỏe, một số khác thì sẽ giúp tép dễ sinh sản hơn. Những yếu tố bạn cần phải để ý đến là:
- Lọc
- Thông số nước
- Thức ăn
- Bạn cùng bể
- Môi trường sống
- Con giống
- Kích thước bể
- Cách chăm sóc cho tép con
Lọc bể tép sinh sản
Nhiều người nghĩ rằng nhiệm vụ của lọc chỉ là giúp lọc cặn bẩn, giúp cho nước trong hơn. Tuy nhiên, chức năng của lọc không chỉ đơn giản là vậy, lọc có tác dụng vô cùng quan trọng trong hệ sinh thái của bể tép, cụ thể là:
- Lọc là nơi sống của vi sinh có lợi. Vi sinh có lợi giúp xử lý các chất có hại trong bể như là ammonia, nitrite thành chất không độc ở số lượng ít như là nitrate.
- Lọc giúp tạo dòng chảy. Dòng chảy tốt sẽ giúp đưa oxy quanh bể, giúp nước không bị tù đọng, giúp cung cấp dinh dưỡng, thức ăn đi khắp bể.
- Lọc giúp tạo oxy. Có một số loại lọc như là lọc vi sinh có gắn kèm với sủi oxy, một số loại lọc khác như là lọc treo có thể giúp làm động mặt nước. Nước trong bể tép lấy oxy chủ yếu nhờ trao đổi không khí với mặt nước. Mặt nước càng động nhiều thì quá trình này diễn ra càng hiệu quả hơn.
Có vài loại lọc bạn có thể cân nhắc cho bể tép:
Lọc vi sinh: Loại lọc đơn giản, bền và rẻ nhất. Đây là loại lọc tốt nhất cho bể tép cũng như cho cá sinh sản. Chúng tạo dòng chảy nhẹ, không hút tép. Thông thường lọc vi sinh sẽ đi kèm hai mút và hai khoang nhỏ chứa vật liệu lọc. Tuy nhiên, vì phải sử dụng kèm với sủi oxy nên lọc vi sinh đôi khi có thể sẽ hơi ồn vào ban đêm. Lọc hơi tốn diện tích trong bể, nhưng hai mút lớn có thể giúp hút cặn hữu cơ, tạo nơi cho rêu mọc, cung cấp thức ăn cho tép. Đối với những bể dưới 40cm thì bạn chỉ cần sử dụng lọc vi sinh là đủ. Nếu bạn cảm giác một lọc là chưa đủ thì bạn có thể sử dụng hai cái lọc vi sinh.
Lọc thác: Lọc nhỏ gọn được treo ở thành kính, có dòng chảy tương đối, hơn lọc vi sinh một tẹo. Lọc thác giúp cung cấp oxy cho nước tốt nhờ cơ chế đổ nước từ trên cao xuống. Lọc thác không ồn. Tuy nhiên lọc thác thường không có nhiều ngăn để chứa vật liệu lọc cho bể. Bạn có thể sử dụng lọc thác để kết hợp với lọc vi sinh nếu cảm giác lọc vi sinh không đủ mạnh. Lọc thác cần phải có đầu bịt đầu hút để tránh hút phải tép con.
Lọc treo: Lọc treo phía đằng sau bể, không chiếm nhiều diện tích. Lọc treo tạo dòng chảy tương đối mạnh, có thể sẽ không phù hợp cho bể tép nếu bể nhỏ hơn 40cm. Nếu sử dụng lọc treo bạn cần phải có đầu bịt để tránh hút phải tép con.
Lọc thùng: Bạn có thể sử dụng lọc thùng nếu nuôi bể tép lớn hơn 60cm. Lọc thùng cần phải có không gian bên dưới bể để đặt. Chúng có khả năng lọc, xử lý nước tốt. Bạn cũng cần phải có bịt đầu hút để tránh hút phải tép con.
Thông số nước
Với thông số nước đúng, tép sẽ không chỉ sống sót mà chúng còn sống tốt và sinh sản mạnh. Mỗi loại tép sẽ có một thông số nước yêu thích khác nhau.
Khi mới nuôi tép, bạn có thể sẽ bị ngợp trước mức độ đa dạng của chúng. Có vô số loại tép khác nhau như là tép RC, tép vàng đài, tép socola, tép ong đỏ, ong đen, tép blue bolt, ….
Nhìn chung thì có hai dòng tép chính hiện nay đó là tép màu( Neocaridina) và tép lạnh (Caridina).
Tép màu thường chỉ có một màu duy nhất, đôi khi sẽ có thêm sọc ở trên lưng. Tép lạnh sẽ có màu sắc sặc sỡ, với thân mình có màu sứ bóng hơn, chúng đắt hơn và cũng khó nuôi hơn tép màu. Nếu bạn không chắc tép thuộc loài nào thì bạn có thể tra mạng hoặc là hỏi trực tiếp người bán.
Dù cho có ngoại hình có nhiều điểm tương đồng nhưng hai loài tép này lại thuộc chi khác nhau và không thể lai được với nhau và có thông số nước nuôi tương đối khác nhau. Các loại tép màu có thể được sinh sản với nhau và các loài tép lạnh cũng tương tự.
Dù cho nước sạch mà thông số nước sai thì điều đó vẫn có thể khiến tép bị stress, bỏ ăn thậm chí có thể chết lai rai.
Thông số nước – Mỗi loại tép sẽ yêu cầu một loại thông số nước khác nhau. Chúng cần phải có khoáng trong nước để có thể lột vỏ, độ pH ổn định với ammonia, nitrite trong nước xấp xỉ 0.
Tép màu
Nhìn chung tép màu có khả năng chịu đựng và sống tốt hơn so với tép lạnh. Một loại tép màu phổ biến là tép đỏ hay còn gọi là tép anh đào. Loại tép này có thể sống được kể cả ở trong môi trường không lý tưởng.
Thông số để nuôi tép màu
- Nhiệt độ: 18 °C- 28 °C
- pH: 6.5-8.0
- TDS (chỉ số chất rắn hòa tan): 200-300 ppm
- GH (độ cứng của nước): 4-8 dGH
Mặc dù tép màu có thể sống được ở nhiệt độ 18 °C- 28 °C nhưng chúng sẽ thoải mái hơn khi bể ấm một tẹo, tức là khoảng 22 °C- 26 °C, nếu bể của bạn quá lạnh, quá ấm hoặc có độ pH nằm ngoài khoảng trên thì có thể tép cũng sẽ bỏ ăn. Tép màu có khả năng chịu độ cứng tốt và chúng có thể sống trong cả môi trường nước cứng lẫn nước mềm nên thường thông số TDS và GH sẽ không phải nguyên nhân khiến tép bỏ ăn.
Tép lạnh
Tép lạnh thường đắt, khó nuôi và đòi hỏi về thông số nước hơn so với tép màu. Tuy nhiên, chúng lại đa dạng về họa tiết và màu sắc hơn so với người họ hàng kia. Một số dòng tép lạnh có thể kể đến là tép ong đỏ, tép ong đen, tép kingkong, blue bolts, tép tiger, …
Nếu các chỉ số nước nằm ngoài điều kiện sống của tép ong thì chúng sẽ bị stress và bỏ ăn.
- Nhiệt độ: 17 °C- 24 °C
- pH: 6.5-7.5
- TDS (chỉ số chất rắn hòa tan): 100-200 ppm
- GH (độ cứng của nước): 4-6 dGH
Để có thể tái tạo lại được thông số như ở trên, bạn có thể sử dụng đến khoáng cho tép, đặc biệt là khi bạn sử dụng nước lọc RO để nuôi tép lạnh. Đối với tép màu – loại tép khỏe hơn, bạn sử dụng nước máy cũng được, miễn là bạn sử dụng thuốc để khử clo.
Nhiệt độ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích tép sinh sản. Tép màu có thể sinh sản được trong dải nhiệt độ như trên. Trong khi đó, tép lạnh chỉ sinh sản được khi có nhiệt độ mát.
Để kiểm soát độ pH thì bạn có thể sử dụng thuốc để làm giảm và tăng pH. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của mình thì những loại thuốc này chỉ có tác dụng trong thời gian đầu, sau đó pH của nước sẽ dần quay lại như cũ. Cách tốt nhất để kiểm soát pH là sử dụng bộ nền tốt, kết hợp với ngâm thêm lá bàng, lũa.
Thức ăn cho tép
Cung cấp thực đơn chất lượng tốt sẽ giúp tép phát triển nhanh, dễ lột vỏ và nhanh sinh sản.
Một số loại thức ăn tốt nhất là:
- Rêu xanh tự nhiên: Rêu tự nhiên cùng với các loại màng sinh học trên kính, đá, lũa, là cây là thức ăn tốt cho tép. Đó là lý do trước khi thả tép bạn cần đánh đèn cho bể trước để bể có thể lên rêu – tạo nguồn thức ăn tự nhiên, ổn định cho tép. Bể nhiều rêu cũng giúp mô phỏng môi trường sống tự nhiên của tép, giúp chúng cảm thấy thoải mái hơn.
- Thức ăn chuyên dụng cho tép. Các loại thức ăn chuyên cho tép, được sản xuất, đóng gói bởi các hãng uy tín có thể giúp bạn bổ sung dinh dưỡng và khoáng cho tép, như là protein, canxi, vitamin, chất xơ,…
- Rau củ quả luộc. Các loại rau củ quả luộc tươi như là rau cải xoăn, dưa chuột, cà rốt, xà lách,… cũng có thể giúp bổ sung thêm dưỡng chất và khoáng cho tép. Bạn cũng có thể thả thêm lá khô như là lá bàng, lá ổi rửa sạch vào bể tép để tạo màng sinh học và thức ăn cho tép. Lá bàng cũng có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm, phòng tránh bệnh trong bể.
- Thức ăn dạng bột: Thức ăn dạng bột sẽ phù hợp khi bạn nuôi tép con, giúp chúng dễ kiếm thức ăn, dễ hấp thụ dinh dưỡng hơn, giúp tăng tối đa tỉ lệ sống sót của tép con.
Bạn nên cho tép ăn xen kẽ các loại thức ăn trong danh sách này để đảm bảo tép luôn có đủ chất. Đĩa đựng thức ăn cho tép có thể giúp bạn dễ dàng kiểm soát lượng đồ ăn hơn, tránh việc cho tép ăn quá nhiều và thức ăn bị mắc lại dưới đáy nền. Bạn nên cho tép ăn các loại rau giàu canxi để tép có thể đủ khoáng để có thể sinh sản được.
Bạn cùng bể
Bạn cùng bể của tép chỉ nên là ốc. Các loài cá khác dù bé như thế nào đều có thể ăn được tép con. Gần như mọi loài cá là đều là loài ăn tạp, chúng sẽ ăn bất kì loại đồ ăn nào vừa miệng, và đó đương nhiên là bao gồm cả tép.
Vậy nên nếu bạn muốn nuôi tép sinh sản thì bạn không nên nuôi chung chúng với bất kì loài cá nào. Chỉ trừ trường hợp đặc biệt duy nhất là cá otto. Loài cá này là loài ăn chay tự nhiên. Chúng chỉ ăn rêu trong bể và sẽ không quan tâm đến tép, kể cả tép con.
Trong trường hợp bạn vẫn muốn nuôi chung cá với tép thì bạn phải cho tép nhiều chỗ trốn. Đồng thời bạn cũng nên nuôi chung tép với các loài cá nhỏ, hiền lành.
Xem thêm: Các loài cá nuôi chung với tép
Chỗ trốn
Nếu bạn định nuôi chung cá với tép thì bạn càng phải cung cấp cho tép nhiều chỗ trốn. Kể cả khi không có cá trong bể, có chỗ trốn cũng giúp cho tép cảm thấy an toàn hơn sau khi lột vỏ. Tép cũng cần trốn khi chúng nghỉ ngơi hoặc khi bị stress. Khi tép cảm thấy an toàn thì chúng sẽ dễ sinh sản hơn.
Bạn có thể tạo chỗ trốn cho tép bằng nhiều cách khác nhau như:
Ống gốm, đồ chơi cho tép: Bạn có thể mua các loại đồ chơi cho tép như là ống gốm, các loại cục lập phương,… để tép có thể tương tác với và trốn.
Đá, lũa: Bạn có thể sử dụng các loại đá như là đá Dragonstone. Đó là loại đá có nhiều lỗ, thích hợp để cho tép có thể chui vào và trốn. Các loại đá và lũa cũng có thể tạo bề mặt, nơi sống cho vi sinh có lợi phát triển. Lũa có thể giải phóng tannin, giảm nhẹ độ pH, giúp tái tạo lại môi trường sống tự nhiên của tép. Tép cũng thích ăn lớp màng sinh học mọc trên lũa. Có một loại lũa mình cực thích cho vào bể tép là lũa cholla – loại lũa hình trụ, có nhiều lỗ xung quanh, có thể tạo nơi trốn và thức ăn cho tép cảnh.
Rêu và cây thủy sinh: Bạn đặc biệt nên có rêu và cây thủy sinh trong bể tép. Rêu và cây thủy sinh có thể giúp cung cấp cho tép chỗ trốn và giúp lọc nước. Các loại cây phát triển nhanh như là bèo có thể giúp xử lý các chất gây hại trong nước như là nitrate tốt.
Tép cũng thích ăn thức ăn dính trên rêu, tảo. Bạn cũng có thể trồng các loại cây dính đá, lũa như là dương xỉ và rêu để tạo thêm chỗ trốn cho tép. Cây có nhiều loại khác nhau với kích cỡ đa dạng. Bạn có thể sử dụng loài cây nào cũng được.
Mua con giống tốt
Có thể một số chỗ sẽ bán tép giá rẻ nhưng mà liệu bạn có nên mua chúng không? Câu trả lời là còn tùy vào màu sắc, chất lượng tép. Thông thường bạn nên đầu tư thêm một tí để có thể có con giống tép với màu sắc đẹp nhất. Con giống tốt có thể sinh sản được đàn con đẹp, có màu sắc đồng đều, tươi, và giống với bố mẹ hơn.
Nếu bạn không biết làm thế nào để chọn được con giống tốt thì bạn có thể mua tại những cửa hàng uy tín. Những con tép mua tại nơi uy tín sẽ khỏe hơn, ít bị bệnh và cũng sẽ sinh sản được đàn con giống với tép bố mẹ hơn.
Thông thường, bạn không nên mua con giống quá to bởi đó có thể là tép đã già. Thay vì đó bạn nên mua tép nhỏ, tầm 0.5-1cm cũng được. Khi đó tép đã có thể lên được tới 90% màu sắc rồi. Nuôi tép nhỏ trong bể sẽ giúp chúng thích nghi với môi trường bể nuôi hơn. Tép chưa trưởng thành sẽ sống lâu hơn, từ đó giúp chúng sinh sản được nhiều tép con hơn.
Bạn nên chọn mua con đực – cái với tỉ lệ là 3 cái 1 đực. Thông thường, con cái sẽ có màu sắc đẹp hơn, vậy nên bạn cần phải để ý màu sắc con đực nếu muốn đàn con chất lượng.
Tép đực thường sẽ nhỏ hơn, với bụng có dáng thẳng và màu sắc của chúng có thể nhạt hơn.
Tép cái sẽ có bụng tròn, to hơn và có màu sắc đậm hơn. Khi con cái đủ tuổi sinh sản thì chúng sẽ có phần trứng, màu vàng ở trên lưng/đầu.
Bể đủ to
Bạn hoàn toàn có thể nuôi được tép trong những bể tép nhỏ khoảng 20cm, miễn là bể có bộ lọc tốt, nước được cycle đầy đủ. Tuy nhiên, mình thích bể to hơn và mình cũng khuyên các bạn nên nuôi bể tép to nhất có thể trong giới hạn tài chính và không gian cho phép. Lý do là bởi bể tép to sẽ ổn định hơn, tránh việc nhiệt độ, thông số nước bị thay đổi quá đột ngột.
Bể nên có kích thước khoảng 30cm trở lên. Nếu có thể thì bạn cũng nên dùng bể vuông. Chỉ đơn giản vì mình thấy bể vuông đẹp hơn mà thôi ????.
Nuôi tép cần phải có lọc vi sinh, mà lọc vi sinh thì khá là tốn chỗ, vậy nên bể vuông sẽ giúp cho bể có chiều rộng đủ tốt để có thể đặt lọc và tép vẫn có không gian bơi lội đằng trước cho bạn ngắm.
Quá trình sinh sản của tép
Tép cái sau khi lột vỏ sẽ bắt đầu quá trình sinh sản. Khi tép cái lột vỏ xong, chúng sẽ trốn, giải phóng hormon vào nước để thu hút con đực. Tép đực khi đó sẽ bơi loạn khắp bể để tìm tép cái.
Đó cũng là một trong những lý do thỉnh thoảng bạn có thể thấy tép bơi loạn xạ trong bể.
Khi tép đực tìm thấy tép cái, tép đực sẽ bắt đầu thụ tinh cho trứng. Trứng khi được thụ tinh sẽ được tép cái di chuyển từ lưng xuống bụng. Trong thời gian chăm trứng, tép cái sẽ liên tục quạt cho trứng có đủ oxy và sạch.
Thông thường trứng tép sẽ nở sau khoảng 3 tuần. Tép con sẽ giống y hệt tép bố mẹ, chỉ khác là chúng nhỏ hơn mà thôi. Chúng sẽ không trải qua giai đoạn ấu trùng giống một số loài tép sinh sản ở nước mặn như là tép amano.
Thức ăn cho tép con
Tép con không di chuyển nhiều trong một vài tuần sau khi nở, vậy nên bạn cần đảm bảo bể luôn có đủ đồ ăn cho chúng.
Bể nên có nhiều rêu tự nhiên, nếu bạn đánh đèn đủ thì rêu cùng với màng sinh học sẽ mọc nhiều trên thành kính, lũa, đá, tạo nguồn thức ăn đầy đủ dinh dưỡng và ổn định dành cho tép con.
Nếu bạn lo tép con không có đủ đồ ăn do bể quá sạch thì bạn có thể sử dụng các loại đồ ăn chuyên dụng cho tép con dạng bột. Khi cho tép con ăn thì bạn cần phải rắc thức ăn đều quanh bể để tép dễ kiếm được thức ăn hơn.
