Khi mới nuôi cá thì hiếm có ai có thể tránh khỏi việc làm chết cá cả. Tuy là loài tương đối dễ chăm nhưng cá vẫn cần chết độ chăm sóc tốt. Nếu không chúng cũng sẽ dễ bị bệnh và chết. Trong bài viết này mình có đề cập đến những nguyên nhân có thể gây chết cá cảnh của bạn và cách phòng chống.
1. Bể nuôi thiếu chuẩn bị (chưa cycle đầy đủ)
Nguyên nhân phổ biến nhất khiến cho cá bị chết không rõ nguyên nhân là do bể cá chưa được cycle đầy đủ.
Về quá trình cycle bể cá:
Có 3 chất liên quan đến quá trình cycle, đó là ammonia, nitrite và nitrate. Quá trình cycle sẽ chia ra làm 3 giai đoạn.
Ở giai đoạn đầu tiên, khi mới làm bể, lượng ammonia từ phân nền hoặc các loại hợp chất hữu cơ sẽ tăng cao và vi khuẩn có lợi sẽ phát triển để tiêu thụ lượng amonia đó và sản sinh ra nitrite.
Ở giai đoạn thứ hai, khi nitrte tăng cao, một loại vi khuẩn có lợi nữa sẽ bắt đầu tiêu thụ nitrite và sản sinh ra nitrate. Hai loại chất ammonia và nitrite có khả năng gây hại cho cá và các loại sinh vật thủy sinh khác nhưng nitrate thì không nếu ở số lượng ít.
Ở giai đoạn thứ ba, cây cối thủy sinh sẽ sử dụng nitrate làm nguồn nitơ để có thể phát triển.
Khi chưa được cycle đầy đủ, các chất độc sẽ rất dễ tích tụ trong bể, khiến cho cá bị ngộ độc ammonia hoặc nitrite. Vấn đề sẽ càng nghiêm trọng khi bạn nuôi quá nhiều cá và bộ lọc lại lại nhỏ.
Bể cá mới làm sẽ phải mất 2-3 tuần để có thể phát triển hệ vi sinh cần thiết để có thể xử lý được chất thải của cá. Nếu bạn thả cá quá sớm trong thời gian này thì cá sẽ rất dễ chết.
Để xử lý vấn đề này thì bạn có thể châm thêm vi sinh hoặc sử dụng nước bể cá cũ để đẩy nhanh quá trình.
Xem thêm: Cách châm vi sinh cho bể thủy sinh
2. Cá bị stress
Stress thường không phải nguyên nhân trực tiếp gây chết cá. Tuy nhiên, khi cá bị stress thì hệ miễn dịch, hệ tiêu hóa và hô hấp của chúng sẽ không hoạt động hiệu quả, từ đó khiến cho cá dễ mắc bệnh và dễ chết hơn. Cá có thể bị stress do chất lượng nước xấu, bể cá quá bé, các loài cá cùng bể bắt nạt, hoặc là stress do cá bị thay đổi môi trường nước quá đột ngột/ cá bị sốc nước.
Thay nước thường xuyên cho cá là một phần không thể thiếu trong việc chăm sóc cá. Tuy nhiên nếu bạn thay quá nhiều nước trong thời gian quá ngắn thì bạn có thể dễ dàng làm cá bị sốc nước. Mua và thả cá ngay lập tức vào bể cũng tương tự như vậy.
Làm sao để tình trạng này không xảy ra nữa?
Bạn cần đảm bảo rằng nước nuôi cá ổn định, sạch, đồng thời cho cá nhiều không gian sống, tách riêng các loại cá có thể làm phiền cá ra.
Để tránh trường hợp cá bị stress do sốc nước xảy ra thì bạn cần phải nhớ những điều sau:
- Luôn cho cá làm quen dần dần với môi trường nước trước khi cho chúng trực tiếp vào bể
- Sử dụng nước khử clo để nuôi cá
- Không sử dụng các chất hóa học để cọ rửa lọc
- Không nên thay quá 10-15% nước bể cá trong một lần
- Luôn quan sát cá sau khi bạn thay đổi môi trường sống của chúng để có biện pháp giải quyết kịp thời.
Xem thêm: Cách cấp cứu cho cá bị sốc nước
3. Bể nuôi quá bé
Nhiều người mới nuôi cá thường nhồi nhét quá nhiều cá vào bể cá quá bé do họ thích nhìn cá bơi lội. Kết quả là cá sẽ ra đi hàng loạt.
Trong trường hợp bể của bạn đã ổn định (bể đã có vi sinh có lợi hoạt động tốt và có trồng cây cối) và nếu bể của bạn chỉ nuôi một số loại cá bé thì bạn có thể sử dụng công thức 1cm cá cho mỗi 1.5 lít nước.
Tức là nếu bạn muốn nuôi 10 con cá bảy màu có kích thước 4cm thì bạn cần bể có thể tích vào khoảng 10x4x1.5= 60 lít nước.
Tuy nhiên, thực tế là còn nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến số lượng cá có thể được nuôi trong bể như lượng chất thải, không gian bơi cho mỗi loại cá và mức độ hòa đồng giữa chúng.
Xem thêm: nên nuôi bao nhiêu cá trong bể thủy sinh
Nhiều loài cá vẫn chưa lớn hết khi được bán tại các cửa hàng cá cảnh. Vậy nên bạn cần phải nghiên cứu kĩ loài cá định mua. Môi trường sống của chúng là gì? Thức ăn của chúng? Kích thước tối đa? Bạn cùng bể?
Một số loài cá có thể phát triển đến kích thước khá to như là cá pleco, cá bút chì, cá chuột mỹ,… Dù khi mua chúng sẽ chỉ to khoảng 4cm. Tuy nhiên khi trường thành chúng có thể lớn đến hơn 20cm!
4. Bạn cùng bể không phù hợp
Không phải loài cá nào cũng phù hợp để nuôi chung với nhau. Nếu bạn chọn bừa thì sẽ có nhiều vấn đề có thể xảy ra. Mỗi loại cá sẽ có một tính cách khác nhau. Một số thì hiền lành, trong khi đó một số khác lại bảo vệ lãnh thổ hoặc sẽ rỉa vây cá khác. Một số loài cá có thể chung sống hòa bình với loài cá khác nhưng lại hung hăng với con cùng loài. Nếu nuôi chung cá hiền lành với cá dữ thì có thể các loài cá hiền sẽ bị bắt nạt, bị tấn công hoặc bị ăn nếu chúng quá bé.
Việc bị bắt nạt nhiều sẽ dẫn đến việc cá bị stress như nguyên nhân đã nhắc đến bên trên.
Vậy nên bạn cần phải nghiên cứu kĩ loài cá định mua để xem chúng có thể sống chung với các loài cá đang có tại bể của mình không. Bạn có thể hỏi người bán hoặc nghiên cứu tại nhiều nguồn trên mạng để tìm hiểu.
5. Nước bẩn
Chơi thủy sinh là chơi nước. Để có thể có bể thủy sinh, cá khỏe mạnh thì yếu tố quan trọng nhất bạn cần phải đảm bảo đó là nước phải sạch. Nước bẩn là nguyên nhân khá phổ biến có thể dẫn đến cái chết của cá cảnh của bạn. Nếu được nuôi trong môi trường tốt thì cá sẽ không bị stress và hệ miễn dịch của cá sẽ luôn khỏe mạnh, giúp cho cá tránh được các bệnh về sau,
Để bể có thể sạch thì bạn cần phải:
- Nuôi số lượng cá phù hợp với kích thước bể
- Có bộ lọc phù hợp với bể với vật liệu lọc đầy đủ
- Cho cá ăn ít lại (1-2 lần một ngày là đủ, trừ trường hợp nuôi cá con thì bạn phải cho ăn thường xuyên hơn)
- Thay nước bể thường xuyên (10-15% lượng nước bể một tuần)
Xem thêm:
6. Cho cá ăn không đúng
Cách cho cá cảnh ăn, lượng thức ăn, thời gian cho ăn, loại thức ăn,.. là những yếu tố vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, nhiều người lại thường xuyên bỏ qua việc tìm hiểu bước này khi mới chăm sóc cho cá. Đó cũng là nguyên nhân khiến cá của họ thường xuyên bị bệnh, chết hoặc không phát triển được.
Nếu cho cá ăn quá nhiều thì bạn không chỉ làm cá bị phình bụng, khó tiêu, táo bón, mà còn có thể khiến thức ăn thừa tích tụ dưới đáy bể. Sau đó chất lượng nước sẽ xấu đi nhanh chóng, gây bệnh và khiến cá chết hàng loại. Vậy cần cho cá ăn bao nhiêu là đủ?
Bạn chỉ nên cho cá ăn lượng thức ăn vừa đủ để cho chúng có thể ăn hết trong vòng 5 phút.
Đối với hầu hết loại cá thì bạn chỉ cần cho cá ăn một lần một ngày là đủ. Thật sự thì trước giờ mình cũng chỉ cho ăn một lần một ngày.
Mỗi loại cá thì sẽ cần phải được cho ăn với chế độ ăn khác nhau. Một số là loài cá săn mồi cần phải được ăn thức ăn giàu protein, một số khác thì sẽ thích thực đơn nhiều rau củ. Một số khác thì là loài ăn tạp, bạn cần phải cho chúng ăn chế độ ăn đa dạng. Cho cá ăn thức ăn không đúng hoặc chất lượng kém sẽ khiến cho cá bị thiếu chất và dễ mắc bệnh.
Xem thêm: Cho cá ăn đúng cách
7. Bể thiếu chăm sóc
Để bể cá luôn ổn định thì bạn phải thực hiện thay nước bể thường xuyên, tối ưu nhất là 10-15% lượng nước bể một tuần.
Thay nước cho bể định kỳ có thể giúp kiểm soát lượng nitrate trong nước, giúp tránh các vấn đề về rêu hại cũng như sức khỏe của cá bị ảnh hưởng.
Bể càng nuôi nhiều cá thì bạn càng phải thay nước thường xuyên. Nếu không chăm sóc bể định kỳ, có thể nhìn nước vẫn trong nhưng bạn không thể biết trong đó đang tích tụ những chất gì.
Ngoài việc thay nước thì bạn cũng phải vệ sinh bộ lọc khi lọc quá bẩn. Khi dùng lâu, cặn, bụi, phân cá có thể tích tụ trong lọc và làm nghẽn lọc. Khi đó, lọc sẽ hoạt động kém hiệu quả hơn. Vi sinh có lợi cũng có thể chết và dẫn đến nhiều hậu quả khác.
8. Cá bị bệnh
Giống như người, cá cũng có thể bị nhiều bệnh khác nhau do môi trường sống không tốt. Chúng có thể bị mắc các bệnh do ký sinh, vi khuẩn, virus, nấm,…
Khi nước bẩn, cộng với việc cá bị stress, hệ miễn dịch của cá sẽ hoạt động kém hiệu quả đi. Khi đó, cá có thể mắc các bệnh như:
- Nấm trắng – Căn bệnh làm xuất hiện nhiều hạt li ti màu trắng nhìn như hạt muối trên thân cá. Căn bệnh này có thể lây được
- Xù vảy – Khi chất lỏng trong người cá bị tích tụ, khiến cho bụng bị phồng và vảy bị xù lên.
- Thối đuôi – Do nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể là do cá bị nhiễm trùng
- Cá bị mắc bệnh bong bóng khí – Bong bóng khí của cá gặp vấn đề, vậy nên bụng chúng sẽ bị phình to lên và cá không thể bơi lội bình thường
Bạn có thể phòng tránh hầu hết tất cả căn bệnh này bằng cách giữ cho nước sạch, ổn định, cho cá ăn vừa phải và tránh các nguyên nhân có thể làm cá stress.
9. Các nguyên nhân bạn không kiểm soát được
‘Ngoài các nguyên nhân trên, cá có thể ra đi một cách tự nhiên mà bạn không thể kiểm soát được. Ví dụ, cá cũng có thể mắc các căn bệnh bẩm sinh và khiến sức khỏe chúng gặp vấn đề. Tình trạng này không hiếm gặp bởi cá được lai tạo cận huyết rất nhiều để giúp cho chúng được đẹp hơn. Từ đó cũng dẫn đến cá yếu hơn và dễ mắc các bệnh liên quan đến di truyền.
Nguyên nhân khác là cá có thể đã già. Một số loài cá có tuổi thọ khá ngắn, như là cá betta, cá bảy màu, cá mún,… Tuổi thọ trung bình của các loài cá này có thể chỉ vào khoảng 2 năm. Cộng với thời gian cá có thể đã sống ở trại cá và cửa hàng thì một vài con chỉ còn có một năm để sống khi được mua về. Nếu bạn thấy cá càng ngày càng yếu dần, ăn ít đi và chết thì có lẽ chúng chỉ chết già thôi.
Kết lại
Trên là mình tổng hợp 9 lý do phổ biến nhất có thể dẫn tới việc cá của bạn bị chết. Một số không thể tránh khỏi, tuy nhiên, một số nguyên nhân khác bạn có thể dễ dàng nhận biết và khắc phục.
Tuy nuôi cá khá là đơn giản nhưng bạn vẫn cần phải tỉ mỉ một chút. Bạn cần phải để ý kỹ đến môi trường sống của cá, thức ăn cho chúng, các thiết bị để nuôi cá và thực hiện chăm sóc bể định kì để giữ cho cá luôn khỏe mạnh.
Bạn có thể đăng ký nhận cuốn sách của mình ở trang chủ để biết cách nuôi cá luôn sống khỏe, không bao giờ bị chết.
