Cá cảnh chết là việc không thể tránh khỏi, đặc biệt là khi bạn mới nuôi cá. Đôi khi các nguyên nhân khiến cho cá chết rất rõ ràng, một số khác thì lại khó phát hiện.
Để giải quyết tình trạng này thì bạn cần phải xác định rõ nguyên nhân và trị tận gốc vấn đề.
Trong bài viết này mình sẽ nói về các việc bạn cần làm khi trường hợp này xảy ra.
Tại sao cá cảnh lại chết?
Thông thường thì cá sẽ bị chết do bị bệnh, bị stress, ngộ độc ammonia hoặc là thiếu oxy. 90% nguyên nhân chỉ nằm trong 4 trường hợp này thôi.
Nguyên nhân gián tiếp thì sẽ có nhiều hơn, có thể là do bể nuôi quá bé, bể nuôi quá nhiều cá, bạn cho cá ăn quá nhiều,…
Xem thêm: Các nguyên nhân khiến cho cá bị chết.
Đầu tiên hãy xét trường hợp bị bệnh. Cá cảnh của bạn có dấu hiệu ngoại hình thất thường gì không? Một số loại bệnh phổ biến ở cá có thể kể đến là nấm trắng, xù vảy hoặc là sình bụng,.. Nếu không thì khả năng cao là cá bị stress, ngộ độc ammonia hoặc là bị cả hai.
Khi cá bị chết do thiếu oxy thì chúng trước đó sẽ có dấu hiệu thường xuyên bơi gần mặt nước và đớp không khí. Nguyên nhân thường là do bạn nuôi quá nhiều cá trong bể và không sử dụng bộ lọc đủ mạnh.
Về ammonia thì bạn có thể đọc thêm bài viết này mình nói về quá trình cycle bể cá. Tóm tắt lại là ammonia được sản sinh ra từ chất hữu cơ. Ammonia là chất cực độc với cá, cần phải được xử lý bởi hệ vi sinh trong bể.
Khi bể cá mới làm hoặc mất cân bằng hoặc vì bất kì nguyên nhân nào khiến cho chất thải hữu cơ ở bể tăng lên (nuôi quá nhiều cá, thức ăn thừa đọng nhiều, cây, cá chết,…) thì vi sinh sẽ không đủ để có thể xử lý. Từ đó dẫn đến ammonia tích tụ và làm chết cá.
Bể cá của bạn có mới được làm trong một hai tuần? Bạn có nuôi quá nhiều cá không (đây cũng là lỗi sai nhiều người mắc phải khi mới nuôi)? Bộ lọc của bạn quá nhỏ (thông thường thì lọc thác sẽ không thể đủ lưu lượng để xử lý nước bể)?
Nếu câu trả lời cho câu hỏi trên là có thì khả năng cao là cá của bạn đã bị ngộ độc ammonia.
Trong trường hợp cá bỏ ăn lâu ngày, bơi lờ đờ và rồi chết, đặc biệt là sau khi mới mua về thì khả năng cao là chúng bị stress do bị sốc nước. Ngoài ra cá cũng có thể bị stress nếu nuôi trong bể cá quá đông, bị các loài khác trong bể bắt nạt.
Cách giải quyết vấn đề
Việc đầu tiên khi phát hiện cá chết là bạn cần vớt cá ngay ra lập tức. Cá chết có thể bắt đầu phân hủy, tạo ammonia trong bể. Từ đó tạo hiệu ứng domino trong bể và các con cá khác trong bể cũng bắt đầu chết hàng loạt.
Dưới là các biện pháp bạn hãy thực hiện để cải thiện chất lượng môi trường nước của cá.
1. Thay một phần nước
Môi trường nước không ổn là nguyên nhân chính giết chết cá. Khi bạn nghi cá chết do ngộ độc ammonia, thiếu oxy thì bạn hãy nhanh chóng thay nước cho bể.
Bạn hay tầm khoảng 20% nước trong bể với nước sạch được khử clo càng tốt. Thông thường trong trường hợp khẩn cấp bạn có thể bỏ qua bước khử clo.
Bạn có thể khử clo bằng cách để nước ở ngoài qua đêm, sử dụng sủi oxy để clo nhanh bay hơi hoặc là sử dụng thuốc khử độc nước.
2. Kiểm tra bộ lọc và thay nếu cần thiết
Có bộ lọc tốt với đầy đủ vật liệu lọc sinh học có thể giúp bạn xử lý được gần hết vấn đề trong bể thủy sinh. Các vấn đề như là cá bị thiếu oxy, ngộ độc ammonia có thể dễ dàng được xử lý nếu bạn có bộ lọc tốt.
Bộ lọc giống như là trái tim của bể cá vậy. Chúng giúp cho nước có thể chảy khắp bể, cung cấp dòng chảy, oxy đi khắp nơi, tránh việc nước trong bể bị tù đọng. Khu vực nước tù có thể làm tích tụ ammonia, có ít oxy và có thể gây chết cây, cá hoặc tép.Nếu bạn có bể bé mà không có lọc hoặc sủi oxy thì bạn sẽ phải cần thay nước thường xuyên, thậm chí là thay hằng ngày để đảm bảo cá có nước sạch để sống.
Dòng chảy tốt trong bể cũng giúp đưa thức ăn, dinh dưỡng đến khắp nơi, giúp cho cây cối và cá có thể phát triển. Và đương nhiên, lọc cũng giúp làm sạch bể cá, giúp cho nước trong hơn. Nuôi cá là để ngắm mà đúng không, nếu không có bộ lọc tốt thì nước sẽ luôn bị đục ngầu và gây khó chịu cho người nuôi.
Cuối cùng, bộ lọc tốt với vật liệu lọc sinh học giúp tạo nơi sống thuận lợi cho vi sinh vật có lợi phát triển.
Mình thấy nhiều bể cá làm sẵn sử dụng lọc thác bé và nuôi tận mấy chục con cá bên trong @@.
Khi đó cá sẽ dễ bị thiếu oxy và bể dễ bị tích tụ ammonia, khiến cá bị ngộ độc và chết.
Với bể dài từ 30-40cm bạn nên sử dụng lọc treo. Bể từ 40cm trở lên bạn nên sử dụng lọc thùng.
Xem thêm: Cách chọn bộ lọc phù hợp nhất cho bể thủy sinh
3. Kiểm tra lại số lượng cá trong bể
Bể cá khỏe mạnh luôn là bể nuôi ít cá. Cắt bớt số lượng cá nuôi trong bể thì sẽ giúp bạn nuôi cá dễ hơn rất rất nhiều.
Lượng cá ít sẽ tạo ít chất thải, lấy ít oxy hơn, có nhiều không gian bơi lội nên sẽ thoải mái hơn nhiều.
Bạn có thể sử dụng công thức 1cm cá cho mỗi 1.5 lít nước nếu nuôi các loại cá bé. Tức là bể 30 lít bạn có thể nuôi 20cm cá, tức là 6-7 con cá bảy màu. Do mình khá là lười chăm cá nên bể của mình nuôi rất ít cá.
Và mấy năm nay bể vẫn chưa chết con cá nào mặc dù được chăm sóc cực ít. Đôi khi cả tuần mình còn quên không cho chúng ăn (không khuyến khích lắm nếu bạn nuôi nhiều cá).
4. Cho cá ăn ít lại
Thông thường thì cá cảnh sẽ được cho ăn quá nhiều thay vì được cho ăn quá ít. Lý do là bởi ngoài tự nhiên cá còn hiếm khi kiếm được thức ăn hàng ngày.
Cho cá ăn quá nhiều có thể khiến nước bị bẩn và làm tích tụ chất bẩn.
Mình chỉ cho cá ăn một lần một ngày, thậm chí đôi khi còn bỏ không cho chúng ăn 1,2 ngày với những bể nuôi ít cá.
Mỗi lần cho ăn chỉ nên cho chúng ăn lượng thức ăn để cá ăn hết trong vòng 3 phút là được.
Làm thế nào để biết cá bị đói?
Theo kinh nghiệm của mình nếu bạn thấy cá bắt đầu hơi gầy đi thì khi đó bạn mới bắt đầu tăng lượng thức ăn cho ăn hàng ngày lên.
5. Đổi cách chăm sóc cho bể
Cá cảnh cực kì thích sự ổn định, vậy nên mục tiêu của bạn là làm cho bể ổn định nhất có thể. Quá chăm bể đôi khi có thể khiến cho cá bị stress hoặc gây một số vấn đề khác.
Trong quá trình chăm bể bạn nên hạn chế động chạm vào bể và có lịch chăm cá định kì.
Cụ thể là chỉ nên cho cá ăn số lượng thức ăn ít 1-2 lần trong ngày và vào cùng thời điểm trong ngày.
Bạn cũng nên thay nước cho bể định kì, tối ưu là khoảng 10-15 % lượng nước bể mỗi tuần. Tuy nhiên nếu bạn nuôi ít cá, cộng với bể trồng nhiều cây thủy sinh thì bạn có thể giảm tần suất thay nước lại.
Bộ lọc của bể cá cần được rửa một tháng một lần. Nếu bể bẩn thì lọc cần được rửa tháng hai lần.
Kết lại
Nguyên nhân phổ biến khiến cá chết là cá bị bệnh, thiếu oxy, ngộ độc ammonia hoặc bị stress.
Khi phát hiện cá chết bạn cần phải thay ngay một phần nước bể với nước sạch được khử clo thì càng tốt. Tiếp theo đó bạn hãy kiểm tra lại bộ lọc xem có đủ khả năng xử lý nước bể cá không. Tiếp theo đó bạn hãy xem xét cắt bớt số lượng cá nuôi trong bể và lượng thức ăn cho chúng. Cuối cùng là bạn hãy chăm sóc bể định kì đúng cách bằng cách thay nước và rửa lọc định kì.
Mặc dù có thể có một số nguyên nhân đặc biệt khác khiến cho cá cảnh chết nhưng với các bước trên thì bạn có thể gần như giải quyết mọi vấn đề cá chết.
