Cá vàng là một trong những loài cá cảnh lâu đời nhất. Chúng có nguồn gốc từ Trung Quốc từ 1000 năm trước. Vậy nên không có gì khó hiểu khi mà hiện nay có hàng trăm loại cá vàng khác nhau với đủ các loại kiểu dáng, màu sắc cũng như kiểu vây.
Lúc mới đầu nuôi bạn có thể bị ngợp với mức độ đa dạng của loài cá này. Trong bài viết này mình sẽ nói về 30 loại cá vàng phổ biến nhất và cách phân loại cho chúng.
Phân loại cá vàng
Có nhiều loại cá vàng khác nhau trên thị trường hiện nay nhưng chúng có thể được chia thành hai nhóm chính, đó là
Cá vàng fancy
Cá vàng fancy là dòng cá sặc sỡ với vây dài và thân hình tròn hơn, mắt hơi lồi, một số loại thậm chí không có vây lưng.
Đặc điểm của các loài cá vàng này là chúng bơi chậm và đôi khi có thể gặp khó khăn trong việc lấy thức ăn so với các loài cá khác. Chúng cũng không thích bể có dòng chảy mạnh bởi vì chúng bơi không tốt. Cá vàng fancy có thể có tên gọi khác là cá 3 đuôi bởi đuôi của chúng chẻ ra thành 3 nhánh khác nhau.
Một số loại cá vàng fancy có thể kể đến là:
- Cá ba đuôi
- Cá vàng đầu lân
- Cá vàng ryukin
- Cá ranchu
- Cá vàng oranda
- Cá lan thọ
- Cá vàng vây ngọc trai
- …
Cá vàng bơi nhanh
Các loại cá vàng bơi nhanh có thân hình mảnh hơn nhiều, nhìn giống cá chép hơn, chúng vẫn giữ được nhiều đặc điểm của cá tự nhiên. Do đó cá có thể bơi nhanh cũng như hoạt động nhiều hơn.
Các loài cá vàng kể đến là:
- Cá vàng thường
- Cá sao chổi
- Cá vàng wakin
- Cá vàng shubunkin
- …
Bạn nên nhớ rằng bạn chỉ nên nuôi cá ba đuôi với các loại cá vàng fancy khác để tránh việc chúng bị tranh giành thức ăn hoặc bị các con cá vàng bơi nhanh khác làm cho stress.
Cá vàng bơi nhanh
Cá vàng bơi nhanh có thân hình mảnh, một đuôi và không có điểm gì khác biệt so với cá chép thông thường ngoại trừ màu sắc. Chúng thường có giá rẻ và hiện nay là loài xâm lấn ở các ao hồ ở Việt Nam do được thả nhiều vào các dịp lễ tết. Chúng là loài sống khỏe, tuổi thọ khoảng 10-15 năm nhưng có thể sống lâu hơn 20 năm và đạt kích thước vào khoảng 20-30cm.
Cá có thể có màu cam, vàng, đỏ, đen, trắng, bạc hoặc là kết hợp của các màu trên.
Bạn có thể nuôi chung loài cá này trong các bể cá ngoài trời. Một số loài cá bơi nhanh có thể kể đến là:
1. Cá vàng sao chổi
Cá vàng sao chổi có thân hình mảnh, có một đuôi. So với cá vàng thường thì chúng có đuôi dài hơn nhiều. Cá vàng sao chổi thường sẽ có kích thước nhỏ hơn so với cá vàng thường, tuy vậy , chúng sống khỏe cũng không khác gì, dễ chăm sóc và có thể thích nghi với nhiều loại môi trường nước khác nhau. Cá vàng sao chổi có thể có màu cam, trắng, vàng, đen. Cá thường có hai màu, ít khi chỉ có một màu.
2. Cá vàng shubunkin
Cá vàng shubunkin là một loài cá vàng thân mảnh, một đuôi khác. Chúng có ngoại hình đặc trưng, gồm các mảng đen nhỏ trên khắp thân, đi kèm với đó là sự kết hợp của các màu sắc khác như xanh dương, cam, trắng.
Có nhiều loại cá vàng shubunkin khác nhau, như là cá shubunkin mỹ, nhìn giống như cá vàng sao chổi, chỉ khác họa tiết thân. Cá vàng shubunkin bristol, có bộ đuôi dài như cá vàng sao chổi nhưng sẽ có đuôi tròn hơn, có hình trái tim.
Thực chất là shubunkin là tên một họa tiết, bất kì loài cá vàng nào có họa tiết này đều có thể được gọi là shubunkin.
3. Cá vàng wakin
Loài cá này thường được nhầm lẫn với cá koi. Cá vàng wakin có thể lớn đến 50cm, phù hợp để nuôi trong các bể hoặc ao cá ngoài trời. Mặc dù cá wakin có 3 đuôi nhưng chúng vẫn được coi là cá vàng thường hơn bởi dáng người của chúng.
Cá vàng wakin thường có hai hoặc ba màu, kết hợp của các màu đỏ, cam, đen và trắng.
4. Cá vàng jikin
Cá vàng jikin có thân hình mảnh, tuy nhiên chúng tròn hơn so với cá vàng thường. Cá có đuôi tách làm hai. Cá vàng jikin không sống khỏe như cá vàng thường, tuy vậy chúng vẫn có thể được nuôi tại các ao cá ngoài trời nếu nhiệt độ ngoài trời không quá nóng vào mùa hè.
Các loại cá vàng fancy
5. Cá vàng ryukin
Cá vàng ryukin có thân hình tròn và có bướu ở trên lưng. Khi cá chưa phát triển hết, bướu có thể sẽ chưa xuất hiện. Kích thước của bướu có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như là chế độ ăn, chất lượng nước và chất lượng của cá.
Cá thường sẽ có chiều cao lớn hơn so với chiều dài, tuy vậy, cá vẫn có thể dài đến 25cm, là mộ trong những loại cá fancy to nhất.
Cá có thể có màu đỏ, nâu, trắng hoặc đốm đen, vảy cá sẽ hơi có ánh bạc.
6. Cá vàng oranda
Cá vàng oranda có ngoại hình đặc trưng bởi cục bướu ở trên đầu. Bướu trên đầu cá có thể phát triển mãi, đôi khi chúng có thể lớn đến mức che mất tầm nhìn của cá. Bướu không chứa mạch máu và có thể được tỉa đi nếu cần thiết.
Cá oranda là một loài cá vàng fancy bơi tốt, đặc biệt là khi chúng vẫn còn nhỏ và bướu trên đầu chưa phát triển lớn. Cá có bộ vảy ánh bạc hoặc là đục. Cá thường có màu trắng cam với bướu màu cam đậm hoặc đỏ. Chúng cũng có thể có màu trắng, đen, xanh dương hoặc có đốm đen.
7. Cá vàng ranchu
Cá vàng ranchu còn được biết đến là “vua của các loài cá vàng”. Chúng có lưng gù, không có vây lưng. Lưng sẽ cong dần về phía gần đuôi. Giống như cá oranda, chúng cũng có cục bướu ở trên đầu. Bướu trên đầu cá cũng có thể phát triển mãi, đôi khi có thể che mất tầm nhìn của cá. Cá vàng ranchu là loài cá nhạy cảm hơn các loại cá vàng khác, chúng cần nước sạch và ổn định hơn.
Ranchu loài cá bơi tệ, bạn có thể dễ dàng đoán được nếu nhìn vào hình dạng của cá đúng không. Vậy nên cá ranchu chỉ nên được nuôi chung với các loài cá vàng bơi chậm khác như là cá đầu lân để các loài trong bể không tranh thức ăn của nhau. Vảy cá có ánh bạc, có thể có màu cam, trắng, đỏ hoặc là đen.
8. Cá vàng mắt bong bóng
Cá vàng mắt bong bóng không có vây lưng, đôi khi chúng cũng có thể có bướu trên đầu. Đặc điểm dễ nhận dạng nhất của loài cá này là cặp mắt hướng lên trên với hai túi nước ở hai bên mặt. Túi nước này khá mỏng manh nên bạn cần phải nuôi cá trong bể không có đồ sắc nhọn. Nếu túi nước bị vỡ, chúng vẫn có thể lành lại được, tuy vậy khi đó cá sẽ có thể dễ bị nhiễm trùng.
Cá vàng mắt bong bóng là một trong những loài cá khó chăm sóc nhất. Chúng là loài bơi kém và chỉ nên được nuôi chung với các loài cá vàng bơi kém khác. Cá có thể có màu cam, đỏ, đem, xanh dương, nâu hoặc đốm đen.
9. Cá vàng đuôi quạt
Còn được biết đến là cá ryukin Châu Âu. Cá vàng đuôi quạt có thân hình tròn, với bộ đuôi xẻ kéo dài. Chúng không có bướu ở lưng giống như cá ryukin. Chúng là một trong những loại cá vàng dễ chăm sóc nhất.
Chúng có khả năng bơi tốt, sống khỏe, có thể thích nghi được với nhiều điều kiện môi trường khác nhau. Cá vàng đuôi quạt có vảy ánh bạc hoặc là màu đục, với màu đỏ, cam, vàng, đen, trắng hoặc là kết hợp các màu trên.
9. Cá vàng đuôi voan
Loại cá vàng này có bộ dài, với vây đuôi, lưng và vây bụng dài hơn nhiều so với các loại cá vàng khác. Do có vây dài nên chúng cũng đặc biệt dễ bị rách vây nếu trong bể có các loại đồ sắc nhọn hoặc nuôi các loài cá có tập tính rỉa vây.
Bạn không nên nuôi loài cá này trong các bể cá cộng đồng bởi bộ vây dài và khả năng bợi lội kém của chúng. Cá thường có cam, đỏ, trắng, đôi khi có thể có họa tiết đốm đen. Chúng thường có hai màu, với một màu chính ở khắp thân cùng với một màu phụ điểm.
10. Cá vàng mắt lồi
Giống như tên gọi, cá vàng mắt lồi có cặp mắt tròn, lồi ra bên ngoài. Do cấu tạo của mắt, cá vàng mắt lồi cũng có thị lực kém. Chúng có thân hình tròn, đuôi xẻ. Dù cá vàng mắt lồi sống khỏe hơn so với cá mắt bong bóng, chúng vẫn cần phải có chế độ chăm sóc đặc biệt bởi mắt của cá mắt lồi vẫn dễ bị tổn thương.
Cá thường gặp các thương tích ở mắt, dẫn đến nhiễm trùng, bị mù hoặc mất cả mắt. Để nuôi cá thì bạn cần cho chúng nước sạch, được chăm sóc thường xuyên. Tốt nhất là bạn nên nuôi cá mắt lồi tại bể trong nhà. Cá có thể có màu đen, đỏ, cam, nâu, xanh dương hoặc là trắng.
11. Cá vàng đuôi bướm
Cá vàng đuôi bướm có thân hình tương tự so với cá ryukin, khác là chúng có đuôi xẻ dài, giống như cánh bướm – lý do cho tên gọi. Chúng là loài cá sống khỏe, có thể nuôi được trong ao cũng như bể trong nhà.
Cá đuôi bướm có thể có mắt lồi hoặc là bướu. Cá có thể có màu cam, vàng hoặc là cam, đen. Ngoài ra, cá cũng có thể có các màu khác như là trắng, xanh dương, họa tiết đốm đen.
12. Cá vàng đầu lân
Cá đầu lân là loài cá được nuôi để lai tạo ra cá ranchu, vậy nên chúng có ngoại hình tương đối giống nhau. Cả hai loài đều bị thiếu vây lưng và có bướu ở trên đầu. Cá ranchu sẽ có bướu tròn và dày hơn. Cá ranchu cũng có kích thước to hơn cá đầu lân.
Cá đầu lân có thể sẽ không có bướu ở lưng rõ ràng như cá ranchu. Chúng cũng là loài cá bơi kém, cần được nuôi trong bể có dòng chảy chậm. Cá đầu lân có thể có màu cam, trắng, đỏ, xanh dương, đen hoặc là nâu.
13. Cá vàng pompom
Cá vàng pompom là loài cá được lai tạo tại Nhật Bản. Chúng có ngoại hình giống cá ranchu, thiếu vây lưng, thân hình tròn, lưng gù với đuôi xẻ. Điểm khác biệt là cá có phần bướu thừa nhìn như miếng bông lanh ở phía trên mũi, chúng sẽ không phát triển đủ lớn để có thể che khuất tầm nhìn của cá.
Cá vàng pompom có thể đạt kích thước khoảng 15cm và có thể được nuôi chung với các loài cá vàng bơi kém khác như là ranchu, đầu lân, mắt lồi, mắt bong bóng,… Cá có vảy ánh bạc với màu trắng, đen, đỏ hoặc là họa tiết đốm đen.
14. Cá ping pong
Cá ping pong là loài cá dễ nhận biết nhất bởi thân hình tròn như quả cam với vảy có ánh trắng ngọc, đó là lý do chúng còn có tên gọi khác là cá vàng vây ngọc trai.
Cá vàng ping pong khó chăm sóc. Chúng cần nước sạch, ổn định. Cá có thể dễ dàng bị stress nếu thông số bể bị thay đổi nhanh trong thời gian ngắn. Do ngoại hình độc đáo, được chọn lọc nhiều nên cá không có khả năng bơi tốt. Cá dễ bị mắc các bệnh liên quan đến bong bóng khí. Cá thường có màu cam, đỏ, đen, trắng, xanh dương hoặc là nâu.
15. Cá vàng hama nishiki
Cá vàng hama nishiki là cá vàng ping pong với cục bong bóng mọc trên đầu. Chúng là có dạng túi tương tự như với cá vàng mắt bong bóng chỉ khác là cục bướu này không chứa nước. Loài cá này khó nuôi và cũng tương đối hiếm.
16. Cá vàng thiên nhãn
Chúng có tên gọi như vậy bởi cặp mắt phồng to, hướng lên trên. Cá vàng thiên nhãn không có vây đuôi, gần tương tự như cá mắt lồi, chỉ khác là cặp mắt của chúng hướng lên trên, thay vì hướng đằng trước. Cá nhạy cảm với ánh sáng trong bể, cần bể tối hoàn toàn để có thể ngủ được. Cá có thị lực kém. Chúng có thể được coi là loại cá vàng khó nuôi nhất. Cá cũng có thể có đuôi dài, bướu ở trên đầu. Cá có thể có màu cam, đỏ hiếm khi có màu đen hoặc họa tiết đốm đen.
17. Cá vàng nymph
Cá vàng nymph là loài cá vàng lớn, chúng có thể lớn tới gần 30cm. Cá có thân hình tròn, nhìn giống quả trứng, với đuôi đơn, không xẻ. Cá vàng nymph là loài cá sống khỏe. Chúng cũng có thể có mắt lồi. Cá có thể có mọi loại màu sắc trừ họa tiết đốm đen.
18. Cá vàng shukin
Được tạo ra nhờ lai tạo giữa cá ranchu và oranda. Loài cá vàng này phổ biến ở phương Tây hơn là ở Châu Á. Cá vàng shukin có thể có màu đỏ, trắng, bạc hoặc là xanh dương.
19. Cá vàng tamasaba
Cá vàng tamasaba có thể được gọi là cá sabao hoặc là cá ryukin đuôi sao chổi. Chúng có thân hình quả trứng như là cá ryukin với đuôi dài nhìn như cá vàng sao chổi. Loài cá vàng này sống khỏe, có thể được nuôi trong ao ngoài trời, chúng cũng có thể được coi là cá vàng fancy bởi thân hình tròn cùng với bộ vây dài.
Cá thường có màu đỏ và trắng, đôi khi cũng có thể chỉ có màu đỏ hoặc chỉ có màu cam.
20. Cá vàng tosakin
Cá vàng tosakin là loại cá vàng hiếm, chủ yếu chỉ có tại Nhật Bản. Chúng có thân hình như cá ryukin với đuôi xẻ. Loài cá này đặc biệt nhạy cảm với môi trường nước và cần nước sạch, ổn định. Cá có vảy ánh bạc hoặc đục, có thể có màu đỏ, trắng, đen hoặc các loại màu sắc thông thường khác ở cá vàng.
